ഭക്ഷ്യധാന്യ ഉത്പാദനത്തിൽ സ്വയംപര്യാപ്തത കൈവരിക്കാത്ത സംസ്ഥാനമായിരുന്നിട്ടും, കേരളം സജ്ജമാക്കിയ സാർവത്രിക പൊതുവിതരണ സംവിധാനം ഇന്ന് രാജ്യത്തിനും ലോകത്തിനും മാതൃകയായി മാറിയിരിക്കുന്നു. ഭക്ഷ്യസുരക്ഷ ഉറപ്പാക്കാനും സമൂഹത്തിലെ എല്ലാ വിഭാഗങ്ങളെയും ഉൾക്കൊള്ളുന്ന സാമൂഹിക സംവിധാനം നിർമ്മിക്കാനുമുള്ള സംസ്ഥാനത്തിന്റെ പരിശ്രമങ്ങൾക്ക് ഈ പൊതുവിതരണ സംവിധാനം (PDS) പ്രേരകശക്തിയായി. സാമൂഹിക നീതിയും അവകാശബോധവും ആധാരമാക്കിയ ഈ സംവിധാനം, കേരളത്തിന്റെ മനുഷ്യകേന്ദ്രിത ഭരണതത്വത്തിന്റെ വ്യക്തമായ പ്രതിഫലനമാണ്.
ഭക്ഷ്യധാന്യങ്ങളുടെ ക്ഷാമം നേരിടുന്നതിനൊപ്പം, എല്ലാ പൗരന്മാർക്കും അടിസ്ഥാന അവശ്യവസ്തുക്കൾ സമാനമായി ലഭ്യമാക്കണമെന്ന ലക്ഷ്യത്തോടെ സർക്കാർ 1960-കളിൽ പൊതുവിതരണ സംവിധാനത്തിലേക്ക് ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിച്ചു. 1962-ൽ സംസ്ഥാന പൊതുവിതരണ വകുപ്പ് രൂപീകരിച്ചതോടെ സംവിധാനത്തിന് ഏകീകൃത രൂപം ലഭിച്ചു. 1966-ലെ കേരള റേഷനിങ് കൺട്രോൾ ഓർഡർ പ്രകാരം സാമൂഹികമോ സാമ്പത്തികമോ ആയ വേർതിരിവില്ലാതെ എല്ലാവർക്കും റേഷൻ ലഭ്യമാക്കാൻ തുടങ്ങി. 1980-ഓടെ കേരളം “എല്ലാവർക്കും റേഷൻ” നൽകുന്ന രാജ്യത്തെ ആദ്യ സംസ്ഥാനമായി മാറി. പൊതുവിതരണ സംവിധാനത്തോടൊപ്പം ആരംഭിച്ച മാവേലി സ്റ്റോറുകൾ പൊതുജനങ്ങൾക്ക് കുറഞ്ഞ വിലയിൽ അവശ്യവസ്തുക്കൾ ലഭ്യമാക്കുന്നതിനുള്ള ജനകീയ മാതൃകയായി വളർന്നു.
2013-ൽ നടപ്പിലാക്കിയ ദേശീയ ഭക്ഷ്യഭദ്രതാ നിയമം (NFSA) കേരളത്തിലെ ഏകദേശം 57 ശതമാനം ജനങ്ങളെ (മുൻഗണനേതര വിഭാഗം) റേഷൻ പരിധിയിൽ നിന്ന് ഒഴിവാക്കിയിരുന്നുവെങ്കിലും, സംസ്ഥാന സർക്കാർ ഈ വിഭാഗങ്ങളെ സംരക്ഷിക്കാൻ തൽക്ഷണ ഇടപെടലുകൾ നടത്തി. പരിമിതമായ കേന്ദ്ര വിഹിതമായ ടൈഡ് ഓവർ വിഹിതം ഉപയോഗിച്ച് മുൻഗണനേതര വിഭാഗങ്ങൾക്കും സംസ്ഥാന നിലയിൽ റേഷൻ ലഭ്യമാക്കി. അതോടൊപ്പം, മുൻഗണനാ കാർഡുകൾ (പിങ്ക്) മുഖേന ഭക്ഷ്യധാന്യങ്ങളോടൊപ്പം ചികിത്സയും പാർപ്പിടസഹായവുമടങ്ങിയ സാമൂഹിക ആനുകൂല്യങ്ങളും ഉറപ്പാക്കി.
കേരളത്തിലെ പൊതുവിതരണ ശൃംഖല ഇന്ന് രാജ്യത്തെ ഏറ്റവും കാര്യക്ഷമമായ സംവിധാനങ്ങളിൽ ഒന്നായി വിലയിരുത്തപ്പെടുന്നു. സംസ്ഥാനത്ത് 95,15,930 റേഷൻ കാർഡുകളും 13,914 റേഷൻ കടകളും പ്രവർത്തിക്കുന്നു. വിവിധ കാർഡ് വർഗ്ഗങ്ങൾ ഗുണഭോക്താക്കളുടെ അവകാശങ്ങൾ ഉറപ്പാക്കുന്ന രീതിയിൽ ക്രമീകരിച്ചിരിക്കുന്നു. എല്ലാ ഗുണഭോക്താക്കൾക്കും അർഹതാപരമായ വിഹിതം ലഭ്യമാക്കുകയും അതിദാരിദ്ര്യ പട്ടികയിലെ മുഴുവൻ കുടുംബങ്ങൾക്കും റേഷൻ കാർഡുകൾ നൽകുകയും ചെയ്തു. കാർഡ് നിഷേധിക്കപ്പെട്ടവർക്ക് നിയമപരമായ പുനപരിശോധനയിലൂടെ പുതിയ കാർഡുകൾ നൽകുകയും ചെയ്തു.
കേരളത്തിന്റെ പൊതുവിതരണ സംവിധാനം അതിന്റെ കരുത്തും കാര്യക്ഷമതയും തെളിയിച്ചത് പ്രതിസന്ധി കാലഘട്ടങ്ങളിലാണ് . 2018, 2019 ലെ പ്രളയകാലങ്ങളിൽ ആയിരക്കണക്കിന് കുടുംബങ്ങൾക്ക് ആഹാരസുരക്ഷ ഉറപ്പാക്കുന്നതിൽ ഈ സംവിധാനം നിർണായകമായി. കോവിഡ്-19 മഹാമാരിയുടെ കാലത്ത് സംസ്ഥാന സർക്കാർ പത്ത് കോടിയിലധികം ഭക്ഷ്യകിറ്റുകൾ വിതരണം ചെയ്തുകൊണ്ട് ഭക്ഷ്യസുരക്ഷയുടെ നവകേരള മാതൃക ലോകത്തിനു മുന്നിൽ അവതരിപ്പിച്ചു. സാധാരണക്കാർക്ക് പ്രതിസന്ധിക്കാലത്തും ആഹാരസുരക്ഷ ഉറപ്പാക്കുന്ന സംവിധാനമായി പൊതുവിതരണ വകുപ്പ് വളർന്നു.
ഇന്ന് പൊതുവിതരണ വകുപ്പ് ഡിജിറ്റലൈസേഷനും ശാസ്ത്രീയ സംഭരണ സംവിധാനങ്ങളുമെല്ലാം ഉൾപ്പെടുത്തി കൂടുതൽ കാര്യക്ഷമമായ ഘട്ടത്തിലേക്ക് കടന്നിരിക്കുന്നു. വാതിൽപ്പടി ഭക്ഷ്യധാന്യ വിതരണം, ശാസ്ത്രീയ ഗോഡൗണുകൾ, ഇ-പോസ് യന്ത്രങ്ങൾ, സ്മാർട്ട് റേഷൻ കാർഡുകൾ എന്നിവയിലൂടെ പൊതുവിതരണപ്രക്രിയ കൂടുതൽ സുതാര്യവും വേഗതയേറിയതുമായിരിക്കുന്നു. ഡാറ്റാ ഏകീകരണവും ട്രാക്കിംഗ് സംവിധാനങ്ങളും വഴി അഴിമതിയില്ലാത്ത ഭരണത്തിന്റെ മാതൃക സ്ഥാപിക്കുകയാണ് ലക്ഷ്യം.
കേരളത്തിന്റെ സാർവത്രിക റേഷൻ സമ്പ്രദായം വെറും ഭക്ഷ്യവിതരണ സംവിധാനം മാത്രമല്ല, അത് സാമൂഹിക നീതിയുടെയും ഉൾക്കൊള്ളലിന്റെയും അടിസ്ഥാനം കൂടിയാണ്. ഭക്ഷ്യാവകാശം എല്ലാ പൗരന്മാർക്കും ഉറപ്പാക്കുന്നതിലൂടെ, പൗര കേന്ദ്രീകൃത വികസന പ്രക്രീയക്ക് പുതു രൂപം നൽകുകയാണ് സർക്കാർ.
ഭക്ഷ്യഭദ്രത കേരളത്തിൽ വികസന ദൗത്യം മാത്രമല്ല — അത് മനുഷ്യാവകാശത്തിലധിഷ്ഠിതമായ , സാമൂഹിക സമത്വത്തിനുള്ള ദൃഢമായ അടിത്തറയാണ്.
